Wierchomla Wielka
49°25′27″N 20°47′11″E/49,424167 20,786389| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
33-350[2] |
| Tablice rejestracyjne |
KNS |
| SIMC |
0459840 |
Położenie na mapie gminy Piwniczna-Zdrój  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego  | |
| 49°25′27″N 20°47′11″E/49,424167 20,786389[1]
| |
.jpg)
Wierchomla Wielka – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Piwniczna-Zdrój.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Wieś leży przy drodze wojewódzkiej nr 971 i przy linii kolejowej nr 96.
Znajduje się na obszarze Popradzkiego Parku Krajobrazowego. Sąsiaduje z Wierchomlą Małą, gdzie mieści się duży ośrodek narciarski – „Dwie Doliny Muszyna – Wierchomla”. Wieś (sołectwo) Miasta i Gminy Piwniczna-Zdrój. Rozciąga się wzdłuż dolnego i środkowego biegu potoku Wierchomlanki, prawobrzeżnego dopływu Popradu. Graniczy z: Łomnicą-Zdrój, gm. Łabowa (Łabowiec i Uhryń), Wierchomla Małą, gm. Muszyna (Żegiestów) i Zubrzykiem, a przez Poprad ze Słowacją.
Wieś otaczają duże masywy leśne, w których wyróżnia się na zachodzie pasmo Kiczory z kulminacjami Drapy (650 m) i Kiczory (806 m). Natomiast po stronie wschodniej piętrzą się Bystre (807 m) i Rąbaniska (788 m), a na północy Gaborówka (790 m)[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wierchomla Wielka (łem. Wierchomlia) lokowana była na prawie wołoskim w 1595 roku przez kardynała Jerzego Radziwiłła. Zasadźcą był Mikuta Zubrzycki z Zubrzyka. Osadnikami byli napływający tu pasterze wołoscy. Otrzymali aż 30 lat wolnizny na zagospodarowanie. Stanowiła część państwa muszyńskiego. Po likwidacji muszyńskiego państwa biskupów krakowskich (1781) stanowiła dobra kameralne (K.k. Muszyner Cameral Verwaltung). W XIX w osiedlili się tutaj również Polacy i Żydzi. W 1843 roku w Wiechomli Wielkiej urodził się ksiądz Wołodymyr Chylak, łemkowski pisarz tworzący w języku polskim i rosyjskim. W czasach autonomii galicyjskiej i do 1933 roku była gminą jednowioskową. Następnie należała do gminy zbiorowej w Piwnicznej. Miejscowa ludność repatriowała się w 1945 roku do ZSRR (Ukraina). Pozostałych ok. 150 rodzin[4] wysiedlono w 1947 roku. Wieś zasiedlili Polacy z okolic Piwnicznej. W latach 1955–1972 gromada GRN Piwniczna-Wieś. Od 1973 roku sołectwo miasta i gminy Piwniczna Zdrój.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[5].
- Cerkiew, obecnie kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła.
Znajduje się tu zabytkowa cerkiew połemkowska z XIX wieku z przyległym cmentarzem i inne stare zabudowania połemkowskie. Cerkiew pw. św. Michała Archanioła należała kiedyś do kościoła greckokatolickiego, obecnie należy do parafii rzymskokatolickiej. Jest konstrukcji zrębowej, podbita gontem i pokryta blachą. Poddasze cerkwi jest chronionym siedliskiem najrzadszych w Europie nietoperzy – podkowca małego oraz nocka orzęsionego.
W Wierchomli Wielkiej działa kopalnia piaskowca. Jest tu kilka nieeksploatowanych (12) źródeł wód mineralnych (szczawy żelaziste i siarczane, m.in. Wierchomlanka).
Ochotnicza straż pożarna[edytuj | edytuj kod]
Ochotnicza Straż Pożarna w Wierchomli Wielkiej powstała w 1927 roku, od 31 maja 2005 jednostka znajduje się w krajowym systemem ratowniczo-gaśniczym oraz posiada trzy samochody bojowe tj. SLRR Ford Ranger XLT, GBAM 2,5/16+8 Star 266 oraz GBARt MAN TGM 13.290[6].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
W 1921 roku spośród 1246 mieszkańców 24 było wyznania rzymskokatolickiego, 1203 greckokatolickiego i 19 mojżeszowego. Narodowość polską zadeklarowały 183 osoby, pozostałe 1063 rusińską[7].
Ludność według spisów powszechnych, w 2009 roku według PESEL[7][8][9][10].
|
|
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 146740
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1464 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Beskid Sądecki. Mapa 1:50 000. Piwniczna: Agencja Wyd. „Wit” s.c.. ISBN 83-915737-3-7.
- ↑ Opowieści Łemkowskie, Michał Żrołka, Wydawnictwo „WGP”, Warszawa 1998 r., ISBN 83-87534-08-0
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-15].
- ↑ OSP Wierchomla Wielka – Nowy Sącz 112 [online], nowysacz112.pl [dostęp 2017-12-27] (pol.).
- ↑ a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom XII – Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925
- ↑ a b Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder. Bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, tom XII, "Galizien", Wien 1907
- ↑ Statystyka Polski, t. XXVI, Warszawa 1926, Główny Urząd Statystyczny
- ↑ Statystyka Polski seria C, z. 88 Warszawa 1938 Główny Urząd Statystyczny
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Siedziba gminy: Piwniczna-Zdrój
| Miasto | |
|---|---|
| Części miasta |
|
| Wsie | |
| Kolonia | |
| Części wsi |
|
| Część kolonii |
|
| Nieoficjalna część miasta |
